ที่ดินการรถไฟแห่งประเทศไทย

.
เจ้าของที่ดิน : การรถไฟแห่งประเทศไทย

การรถไฟแห่งประเทศไทยเป็นรัฐวิสาหกิจที่เป็นนิติบุคคลมีอำนาจในการซื้อ จัดหา เช่า ให้เช่า ให้เช่าซื้อ ถือกรรมสิทธิ์ ครอบครอง อาศัย ให้อาศัย จำหน่าย แลกเปลี่ยนและดำเนินงานเกี่ยวกับทรัพย์สินใดๆ ที่เป็นของการรถไฟแห่งประเทศไทย
หลักทั่วไปของการจัดให้เช่าที่ดินของการรถไฟแห่งประเทศไทย ต้องขออนุญาต คณะกรรมการบริหารการรถไฟ (บอร์ด) และต้องให้ประโยชน์ในการพัฒนาและบริหารที่ดินในเชิงธุรกิจ แก่การรถไฟตามหลักเกณฑ์ที่กำหนด

ขั้นตอนการขอใช้ที่ดินการรถไฟสำหรับการอยู่อาศัยและพัฒนาพื้นที่ชุมชน :

1. ทำการสำรวจข้อมูลชุมชนระดับครัวเรือน ข้อมูลพื้นฐานเศรษฐกิจ สังคม สิทธิ์การอยู่อาศัย มีสมาชิกกี่คนรวมถึงการสำรวจระยะห่างจากแนวรางเนื่องจากมีผลในการพิจารณาการให้เช่าด้วยโดยการรถไฟมีข้อตกลงร่วมกันกับเครือข่ายสลัมสี่ภาคอละสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนดังนี้
- ระยะห่างจากแนวรางไม่เกิน 20 เมตร การรถไฟไม่ให้เช่า เนื่องจากอาจเกิดอันตรายจากการเดินรถได้ ยกเว้นกรณีที่การรถไฟหยุดการเดินรถแล้ว ก็สามารถอนุโลมได้แล้วแต่กรณี เช่น ที่เขารูปช้าง จังหวัดสงขลา เป็นต้น
- ระยะห่าง 20 - 40 เมตร การรถไฟสามารถอนุมัติให้เช่าได้เลยในระยะเวลาไม่เกิน 3 ปี แต่ในอนาคต การรถไฟกำลังพิจารณาเงื่อนไขข้อนี้อยู่ เนื่องจากการรถไฟมีโครงการจะทำรถไฟรางคู่ทั่วประเทศ ซึ่งระยะห่างขนาดนี้อาจจะเป็นอุปสรรคในการพัฒนาจึงทำให้ข้อนี้ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขของคณะกรรมการการรถไฟในการพิจารณา
- ระยะ 40 เมตรขึ้นไป หรือที่ท้องช้าง ขึ้นอยู่กับแผนการพัฒนาพื้นที่ของการรถไฟ หากการรถไฟมีแผนในการใช้พื้นที่จะไม่สามารถอนุมัติในการให้เช่าได้แต่ถ้าไม่มีแผนสามารถพิจารณาให้เช่าระยะยาวได้
2. แจ้งแขวงการทางที่รับผิดชอบให้ประสานการเช่าไปที่เขตการเดินรถ เพื่อแจ้งให้ผู้บริหารการรถไฟทราบ
3. จัดทำแผนพัฒนาพื้นที่ ผังชุมชนเดิมและผังชุมชนใหม่ รวมถึงแผนการพัฒนาระบบสาธารณูปโภค
4. จัดทำเอกสารข้อมูลรายชื่อ ข้อมูล การรับรองสิทธิ์ เสนอต่อ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนซึ่งเป็นผู้เช่าและให้ชุมชนเป็นผู้เช่าช่วงเสนอต่อฝ่ายบริหารสินทรัพย์ของการรถไฟ
5. กำหนดวันหารือร่วมกันทำข้อตกลงและนัดวันลงทำ ทด.3
6. การรถไฟ พอช. และชุมชนที่ประสงค์จะขอเช่าลงทำ ทด.3 ร่วมกัน
7. ฝ่ายบริหารทรัพย์สินทำเรื่องเสนอบอร์ดให้พิจารณาเรื่องพื้นที่ให้เช่าละอัตราค่าเช่า
8. เมื่อมีการอนุมัติจากคณะกรรมการการรถไฟแล้วการรถไฟจะทำสัญญากับทางสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน
9. พอช.ทำสัญญาการเช่าช่วงกับชุมชน และชุมชนทำสัญญากับสมาชิกโดยใช้ระบบสหกรณ์
10. การขออนุญาติการก่อสร้างในพื้นที่ ให้มีการยินยอมจาก อปท.และ พอช. ก่อน

ในกรณีที่การรถไฟต้องดำเนินธุรกิจการเดินรถ หรือต้องใช้ประโยชน์พื้นที่ การรถไฟจะขอพื้นที่คืนโดยขอมติการเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรี เมื่อผ่านการเห็นชอบแล้วการรถไฟจะแจ้งการไม่ต่อสัญญาล่วงหน้า โดยทั้งนี้การรถไฟจะต้องจัดหาพื้นที่แปลงอื่นให้เช่าในรัศมีไม่เกิน 5 กิโลเมตร อัตราค่าเช่าขึ้นอยู่กับการพิจารณาของบอร์ดการรถไฟ และการต่อรองของชุมชนที่เสนอเช่าทั้งนี้ขึ้นอยู่กับลักษณะของทำเลที่ดิน และการพิจารณาจากเขตและแขวงการทาง

ที่ดินของการรถไฟฯ ที่มีอยู่ มีจำนวน 234,976 ไร่ ประกอบด้วย ที่ดินที่ใช้รองรับภาร กิจหลักขององค์กร 198,674 ไร่ ที่ดินที่สามารถนำมาพัฒนาเชิงพาณิชย์ได้ 36,302 ไร่ ที่ดินย่าน สถานี 5,333 ไร่ ที่ดินบ้านพัก 3,755 ไร่ และ ที่ดินที่เป็นพื้นที่เขตทาง 189,586 ไร่ สำหรับที่ดินที่สามารถนำมาพัฒนาเชิงพาณิชย์ได้จำนวน 36,302 ไร่ นั้น แบ่งเป็นพื้นที่บริเวณสายตะวันออกจำนวน 4,952 ไร่ สายเหนือ 4,306 ไร่ สายตะวันออกเฉียงเหนือ 9,032 ไร่ สายใต้ 15,186 ไร่ และพื้นที่ในเขตกรุงเทพฯ และปริมณฑล 2,825 ไร่ ซึ่งยังมีพื้นที่ที่สามารถนำมาพัฒนาได้อยู่ประมาณ34,487 ไร่ โดยในเขตพื้นที่กรุงเทพฯ จะมีพื้นที่แปลงใหญ่ อาทิ ที่ดินย่านพหลโยธิน 1,070 ไร่ และมักกะสัน 745 ไร่